Nhật Bản: Nợ hộ gia đình lần đầu tiên vượt thu nhập

𓃲Nợ hộ gia đình ở Nhật Bản đang tăng nhanh hơn thu nhập giữa lúc giá nhà tăng vọt. Điều này làm dấy lên lo ngại về khả năng duy trì các khoản thanh toán của những người vay khi Ngân hàng trung ương Nhật Bản (BoJ) cân nhắc tiếp tục tăng lãi suất.

Theo Khảo sát chi tiêu và thu nhập hộ gia đình của Bộ Nội vụ và Truyền thông Nhật Bản, nợ phải trả của các hộ gia đình có hai người trở lên trung bình là 6,55 triệu yen (43.500 USD) vào năm 2023, vượt mức thu nhập trung bình hàng năm là 6,42 triệu yen lần đầu tiên trong khảo sát được thu thập từ năm 2002. Nợ cũng chưa bao giờ vượt thu nhập hàng năm trong một cuộc khảo sát tương tự từ những năm 1950.

Dữ liệu năm 2024 dường như cũng theo xu hướng tương tự. Tỷ lệ nợ so với tiết kiệm cũng đang ở mức cao nhất mọi thời đại.

Nhà kinh tế trưởng Takuya Hoshino tại Viện Nghiên cứu Dai-ichi Life, cho biết tình hình giá nhà tăng cao đang gây khó khăn cho người dân khi muốn mua nhà. Vì giá nhà tăng quá nhanh so với mức tăng của lương nên người mua phải vay nhiều tiền hơn, dẫn đến gánh nặng nợ nần tăng lên.

Giá căn hộ chung cư ở trung tâm Tokyo đã tăng đặc biệt nhanh chóng. Theo khảo sát của Bộ Nội vụ và Truyền thông Nhật Bản, khoản thế chấp và các khoản nợ liên quan đến nhà ở chiếm khoảng 90% tổng số nợ của các hộ gia đình.

Báo cáo dòng vốn của BoJ cũng cho thấy tổng dư nợ cho vay nhà ở trên toàn quốc đã đạt 229.000 tỷ yen (1.500 tỷ USD) vào cuối năm 2023.

Những người trong độ tuổi 30 và 40 đang tích cực vay mượn nhiều hơn do lãi suất thấp. Điều này dẫn đến tình trạng nợ nần của nhóm người này tăng lên mức cao kỷ lục. Một người đàn ông 30 tuổi, người đã vay một khoản thế chấp khoảng 100 triệu yen với vợ mình để mua một căn hộ chung cư ở Tokyo trong năm nay, cho biết họ không có lựa chọn nào khác ngoài việc vay nhiều hơn để đáp ứng nhu cầu của mình.

Thu nhập hàng năm của cặp đôi này vào khoảng 20 triệu yen. Tuy nhiên, người chồng chia sẻ các khoản tiền gửi và chi phí khác đã “ngốn” một phần đáng kể tiền tiết kiệm của họ, và họ hy vọng sẽ được tăng lương hơn nữa.

Tỷ lệ nợ trên thu nhập cao cho thấy các hộ gia đình sẽ gặp khó khăn trong việc trả nợ, đặc biệt nếu xảy ra tình trạng mất việc làm hoặc bị cắt giảm lương. Mặc dù việc tăng lương sẽ giảm bớt áp lực này, nhưng nó lại tạo ra những rủi ro khác.

Lạm phát kéo dài do lương tăng sẽ làm tăng khả năng BoJ tăng lãi suất một lần nữa. Theo Cơ quan Tài chính Nhà ở Nhật Bản, khoảng 76,9% người vay ở Nhật Bản chọn lãi suất thế chấp điều chỉnh, nghĩa là khoản thanh toán hàng tháng của họ sẽ tăng lên nếu lãi suất tăng.

Trong tháng 9/2024, xuất khẩu của Nhật Bản đã giảm lần đầu tiên trong 10 tháng qua. Điều này gây lo ngại cho các nhà hoạch định chính sách nước này bởi bất kỳ sự suy yếu kéo dài nào trong nhu cầu toàn cầu có thể làm phức tạp lộ trình thoát khỏi chính sách tiền tệ siêu nới lỏng kéo dài hàng thập kỷ qua của BoJ.

Theo dữ liệu của Bộ Tài chính Nhật Bản, tổng kim ngạch xuất khẩu trong tháng 9/2024 giảm 1,7% so với cùng kỳ năm trước, trái ngược so với mức dự báo trung bình của thị trường là tăng 0,5% và sau mức tăng đã điều chỉnh 5,5% ghi nhận vào tháng 8/2024.

Nhu cầu suy yếu tại Trung Quốc và tăng trưởng chậm lại của kinh tế Mỹ đã đè nặng lên hoạt động xuất khẩu, trong khi sự phục hồi gần đây của đồng yen, một phần do việc BoJ bất ngờ tăng lãi suất vào cuối tháng 7/2024, càng làm giảm giá trị xuất khẩu.

Ông Kazuma Kishikawa, nhà kinh tế tại Viện Nghiên cứu Daiwa, cho biết: "Xuất khẩu có thể sẽ tiếp tục gặp khó khăn trong những tháng tới do tình hình bất ổn, đặc biệt là trong nền kinh tế Trung Quốc". Ông lưu ý rằng nhu cầu nội địa của Trung Quốc dường như yếu hơn dự đoán và tác động từ các gói kích thích của nước này còn chậm.

Kim ngạch xuất khẩu của Nhật Bản sang Trung Quốc, đối tác thương mại lớn nhất của nước này, giảm 7,3% so với cùng kỳ năm ngoái trong tháng Chín vừa qua, trong khi xuất khẩu sang Mỹ giảm 2,4%. Nhu cầu yếu đối với mặt hàng ô tô là nguyên nhân chính khiến kim ngạch xuất khẩu của Nhật Bản giảm ở cả hai thị trường này.

Tuy nhiên, nhiều hộ gia đình chưa được trang bị đầy đủ để xử lý rủi ro lãi suất. Trong một cuộc khảo sát hồi tháng 5/2024 của cơ quan này, 23,1% số người được hỏi có khoản vay thế chấp điều chỉnh cho biết họ không có kế hoạch cụ thể nào để xử lý việc các khoản thanh toán tăng. Những người khác cho biết họ sẽ cắt giảm tiền tiết kiệm hoặc chi tiêu hàng ngày, nhưng không rõ liệu đó có phải là một lựa chọn khả thi hay không.

Lãi suất cao hơn dự kiến sẽ có lợi cho các hộ gia đình nói chung. Ví dụ, người cao tuổi có nhiều tiền tiết kiệm hơn nợ. Nhưng những người ở độ tuổi 30 sẽ bị ảnh hưởng. Năm 2023, các khoản nợ của các hộ gia đình ở độ tuổi 30 tương đương 270% thu nhập và 230% tiền tiết kiệm của họ, cao nhất trong tất cả các nhóm tuổi.

ജÔng Hoshino cho biết dây là độ tuổi nhiều người kết hôn hoặc sinh con. Việc họ không có khả năng trả nợ có thể làm suy yếu các nỗ lực nhằm nâng cao tỷ lệ sinh của Nhật Bản, chẳng hạn như buộc họ phải sinh ít con hơn mong muốn.