Cung vượt xa cầu, ngành xi măng vẫn chìm trong gam màu xám

Trước tình hình khó khăn kéo dài liên tục 2 năm vừa qua, Tổng công ty Xi măng Việt Nam (VICEM) đã yêu cầu các đơn♔ vị thành viên thực hiện đồng bộ các giải pháp trong quản lý hoạt động sản xuất kinh doanh để gia tăng sản lượng tiêu thụ, cải thiện hiệu quả. Nhờ đó, một số đơn vị thành viên như Vicem Hà Tiên, Vicem Hoàng Thạch, Vicem Bỉm Sơn đã có mức tăng trưởng dương; thậm chí, xoay chuyển tình thế từ dự báo lỗ thành lãi.

Tuy nhiên, nhìn chung bức tranh sản xuất kinh doanh của toàn ngành xi măng vẫn chìm trong gam màu xám. Với vai trò trụ cột trong ngành sản xuất xi măng, VICEM chiếm khoảng 37% thị phần cả nước vẫn phải gánh vác trọng trách điều tiết thị trường. Dù khó khăn đến mấy cũng không thể bán “phá giá”.

Tổng doanh thu của VICEM năm 2024 chỉ đạt 27.151 tỷ đồng, bằng 94,9% kế hoạch đặt ra cho năm 2024 và chỉ bằng 88,8% so với năm 2023. Theo đó, lợi nhuận trước thuế chưa tính chênh lệch tỷ giá cuối kỳ thì VICEM lỗ 1.378,9 tỷ đồng. Con số lỗ này đã giảm được hơn 200 tỷ đồng so với kế hoạch của năm 2024. Đáng chú ý, riêng số lỗ của đơn vị thành viên là Xi măng Hạ Long đã chiếm 557,07 tỷ đồng. Thua lỗ không chỉ là câu chuyện của riêng VICEM mà cũng là tình trạng chung của nhiều nhà sản xuất xi măng khác đang gặp phải. 

Theo ông Nguyễn Thanh Tùng – Phó Tổng giám đốc VICEM, năm 2025, thị trường xi măng trong nước tiếp tục đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Nguồn cung vượt xa so với cầu. Trong khi nguồn cung xi măng dự báo cho năm 2025 khoảng 124,75 triệu tấn thì nhu cầu sử dụng mặt hàng này tại thị trường nội địa chỉ khoảng 62,5-63,5 triệu tấn.

Bên cạnh đó, giá nguyên – nhiên liệu đầu vào cho sản xuất tiếp tục duy trì ở mức cao. Nhưng yếu tố khó khăn đã khiến nhiều công ty sản xuất xi măng cạnh tranh gay gắt về giá bán để duy trì thị phần và gia tăng sản lượng tiêu thụ.

Cùng đó, thị trường xuất khẩu cũng không khả quan bởi gia tăng rào cản thương mại tại nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ. Cụ thể như Đài Loan (Trung Quốc) điều tra chống bán phá giá đối với xi măng xuất khẩu từ Việt Nam. Philippines ngoài việc áp thuế chống bán phá giá đối với xi măng nhập khẩu từ Việt Nam thì cũng đã và đang xem xét áp thuế tự về để bảo hộ ngành sản xuất trong nước – ông Thanh Tùng dẫn chứng.

Mặt khác, doanh nghiệp nội như VICEM còn phải chịu sự cạnh tranh😼 từ các quốc gia dư thừa xi măng như Indonesia hay Thái Lan với giá bán và chi phí vận chuyển thấp. Còn xuất khẩu sang thị trường châu Âu cũng sẽ ngày càng khó khăn do chính sách bảo vệ môi trường, rào cản thuế, các quy định nghiêm ngặt về phát thải carbon và yêu cầu chất lượng cao.

Ông Thanh Tùng cho biết, thời gian tới, các công ty phải đầu tư lớn vào công nghệ và hệ thống kiểm soát chất thải để giảm bụi, lượng CO2 phát thải từ quá trình sản xuất xi măng theo quy định của nhà nước. Tuy nhiên, khi thực hiện đầu tư này có thể phát sinh tăng chi phí trong những năm tới.

Chủ động đối phó các khó khăn, thách thức này, hiện VICEM đang rà soát, thu thập và phân tích thông tin để xây dựng kế hoạch sản xuất kinh doanh, đầu tư xây dựng năm 2025 đảm bảo tính khả thi và tích cực. Mặc dù vậy, ông Tùng cho rằng, với những khó khăn đã được dự báo thì tình hình năm nay vẫn rất khó đoán định.

Tại thời điểm hiện nay, VICEM dự kiến sơ bộ sản lượng sản xuất của năm 2025 ước đạt khoảng 17,87 triệu tấn clinker, tăng hơn 12% so với thực hiện năm 2024; trong đó, VICEM dự kiến sẽ tiêu thụ trong nước khoảng 19,7 triệu tấn, tăng 8,3% so với thực hiện năm vừa qua; tổng doanh thu ở mức 29.413 tỷ đồng.

Đặc biệt, về lợi nhuận thì chưa thể đoán định chắc chắn do sản xuất xi măng phải phụ thuộc vào biến động giá cả vật tư đầu vào và nhu cầu tiêu thụ cả trong nước lẫn xuất khẩu mà dấu hiệu phục hồi vẫn đang chậm. Hiện VICEM và các đơn vị thành viên vẫn tiếp tục rà soát, phân tích, đánh giá kỹ lưỡng thông tin cũng như điều kiện thực tế hoạt động để hoàn thiện kế hoạch sản xuất kinh doanh theo hướng đảm bảo khả thi, tích cực và đạt mục tiêu lợi nhuận tốt nhất.

Dưới góc nhìn chuyên gia, ông Nguyễn Quang Cung kiến nghị, trong bối cảnh khó khăn chung như hiện nay, để hỗ trợ ngành xi măng phát triển, nhà nước cần có các giải pháp tăng lượng tiêu thụ xi măng ở thị trường nội địa.

Theo đó, nhà nước cần sớm nghiên cứu triển hai xây dựng các tuyến đường dạng cầu cạn; thay thế loại đường bê tông xi măng cốt thép cho đường đắp nền đất ở những nơi thích hợp. Công nghệ này phù hợp với những nơi cần cho thoát lũ như miền Trung, Đồng bằng sông Cửu Long – ông Cung dẫn chứng.

Đồng thời, trong điều kiện nguồn cung xi măng trong nước hiện khá dồi dào, cần sử dụng công nghệ gia cố nền đường bằng xi măng - đất thay cho công nghệ truyền thống để nâng cao chất lượng và tuổi thọ công trình đường giao thông.

Bởi gia cố nền đường bằng xi măng - đất cho phép sử dụng tất cả các loại đất tại chỗ, mang lại độ bền cho nền đường, giảm độ thấm/hút nước, phân bố tải trọng đều hơn, tăng tuổi thọ và giảm chi phí bảo trì trong suốt vòng đời của công trình. Công nghệ này đã được nhiều nước trên thế giới đang áp dụng rất hiệu quả.

Cùng với những giải pháp kích cầu tiêu thụ nội địa, để tăng sản lượng xuất khẩu xi măng, clinker, Hiệp hội Xi măng Việt Nam kiến nghị Chính phủ sớm trình Quốc hội bãi bỏ thuế xuất khẩu clinker, vì đây là loại sản phẩm chế biến sâu chứ không phải sản phẩm thô.

Trong ngắn hạn, nếu chưa bãi bỏ thuế xuất khẩu clinker, Hiệp hội Xi măng Việt Nam kiến nghị giữ nguyên thuế xuất khẩu với clinker trong 2 năm tới ở mức 5% (như mức thuế áp dụng trước năm 2023) và xem xét sửa đổi chính sách thuế giá trị gia tăng đối với sản xuất clinker theo hướng sản xuất clinker thuộc đối tượng hàng hóa được khấu trừ thuế giá trị gia tăng.